Dit artikel stond op 27 mei 2023 in FD Persoonlijk.
‘Hè, verdorie’, zucht mijn vriend Rufus. ‘Ik ben Berts tandenborstel vergeten.’ Geërgerd gaat hij verzitten. We zijn net aangekomen bij het vakantiehuisje en drinken samen met mijn ouders in de laatste zonnestralen nog een glaasje.
‘Ach, kan gebeuren, joh’, sus ik terwijl ik naar een toastje met gorgonzola op de borrelplank reik. ‘Ik baal gewoon omdat we net in zo’n goede routine zaten’, moppert Rufus. Even is het stil aan tafel. Mijn ouders wisselen een betekenisvolle blik en barsten dan in lachen uit.
Bert is namelijk niet onze zoon, Bert is Bertus, onze shih tzu. Ons superschattige, snotverwende hondje van net een jaar oud, waarvan wij iedere avond de tanden poetsen – iets wat mijn ouders op z’n zachtst gezegd amusant vinden. Net als het feit dat wij een waterafstotend jasje kochten voor Bertus, omdat hij anders niet naar buiten wil als het regent, dat we een speciale draagzak voor hem hebben voor als hij moe wordt op lange wandelingen of tijdens het winkelen en dat we soms zijn bips afvegen met Zwitsal-doekjes.
Bertus is een hond, een dier, en géén kind. Daarvan zijn wij echt wel op de hoogte, maar toch behandelen we hem een beetje als een baby. We nemen ‘zijn opvoeding’ bijzonder serieus, zijn met hem naar ‘de juiste’ puppycursus gegaan, deden daarna nog een vervolgcursus, lezen boeken over hondenpedagogiek, doen veel research naar verantwoord speelgoed en de comfortabelste tuigjes en hebben ons bij de dierenarts aangemeld voor een speciaal programma waarbij we periodiek voedingsadvies krijgen voor Bertus op basis van zijn bouw en gewicht en horen welke voedingsstoffen hij in een bepaalde fase van zijn ontwikkeling nodig heeft – eigenlijk is het een soort consultatiebureau voor puppy’s. We voelen ons er goed bij.
Hondenparfum
En wij zijn niet de enigen die ons hondeneigenaarschap zo serieus nemen. Op sociale media zijn termen als dogtraining, happydog, maar ook doglife, dogmom en dogdaddy, populaire hashtags en verschijnen dagelijks uren aan nieuwe hondencontent – die niet alleen bestaat uit grappige of schattige filmpjes, maar juist ook uit opvoedadvies, tips over voeding en reviews van nieuwe hondenaccessoires. Filmpjes op hondentrainingskanalen op YouTube, zoals Simpawtico Dog Training of, natuurlijk, het kanaal van de bekende hondenfluisteraar Cesar Milan, hebben vaak miljoenen weergaven, en ook een kanaal als Girl With The Dogs, dat tips geeft over vachtverzorging, is immens populair.
‘De afgelopen decennia zijn er in de hondenwereld en in de diergeneeskunde veel nieuwe producten en behandelingen ontwikkeld en dat komt doordat daar een afzetmarkt voor is. Mensen willen steeds meer voor hun hond’, vertelt Nienke Endenburg, GZ-psycholoog en onderzoeker aan de faculteit Diergeneeskunde van de Universiteit Utrecht. ‘Honden spelen tegenwoordig vaker een grote rol in de levens van hun eigenaren. Voor sommige mensen is zo’n dier echt hun “allesje”.’
En zo’n allesje verdient natuurlijk het beste. Iets wat slimme, of in ieder geval ludieke ondernemers begrijpen. Van badjassen tot UGGs, zonnebrillen, opblaaszwembaden, massages, pedicures, fietszitjes en meditatieplaylists – je kunt het zo gek niet bedenken, of het is ook te koop in een hondenuitvoering. ‘Wist je dat je ook een hondenparfum kunt kopen dat naar Chanel no. 5 ruikt? In een variant voor mannetjes en een voor vrouwtjes’, zegt Endenburg. ‘We zijn een welvarend land en ook vaker bereid te investeren in het welzijn van onze huisdieren.’
Uit de meest recente Pet Monitor (2021) komt naar voren dat er een stijgende lijn zit in de omzet van dierenspeciaalzaken en uit cijfers van de Kamer van Koophandel blijkt dat er een flinke toename is in het aantal bedrijven dat diensten levert voor viervoeters, zoals trimsalons en uitlaatservices. En influencers als Lizzy van der Ligt brengen hondenaccessoires uit.
Waarom voelen wij ons geroepen al die trendy items aan te schaffen voor ons dier? Waarom voelen we ons verplicht perfect voor deze beestjes te zorgen en zijn we bereid daar de portemonnee voor te trekken? Daar zijn verschillende verklaringen voor, vertelt Endenburg. ‘Een hond accepteert je zoals je bent’, zegt zij. ‘Of het nou goed of slecht met je gaat, of je er nou wel of niet goed uitziet, dat maakt een hond niets uit. Je hond zal je altijd het gevoel geven dat je mag zijn zoals je bent, en bij je hond kun je altijd je verhaal kwijt.’
Het is een soort ideale liefde, de liefde van een hond. Een zonder de complicaties van ingewikkelde sociale verhoudingen en oordelen die mensen onderling hebben. En die ongecompliceerde en onvoorwaardelijke liefde tussen hond en eigenaar is waardevol, die koesteren we en willen we best belonen. Endenburg meent dat ook de manier waarop we als maatschappij met elkaar omgaan ertoe leidt dat de hond een steeds grotere rol speelt in het leven van zijn baas. ‘Sinds de Tweede Wereldoorlog zijn grote sociale instituties, zoals de kerk, aan het afbrokkelen. Mensen zijn individualistischer gaan leven, gezinnen worden kleiner. Dat werkt eenzaamheid in de hand en die vangt de hond deels op’, stelt ze.
Menselijk gedrag
En zo gaat de hond meer deel uitmaken van ons mensenleven, als eremens, misschien wel een surrogaatmens, een net-nietmens, maar een gekoesterde aanwezigheid met wie we interacteren als ware het een mens. ‘We antropomorfiseren onze hond: we dichten het dier menselijke eigenschappen toe en verklaren zijn gedrag vanuit de menselijke ervaring’, vertelt Endenburg. ‘Dat is nodig om een band op te kunnen bouwen met een dier, dus in de kern is daar niets mis mee of kwalijk aan.’ Endenburg ervaart wel dat dat antropomorfiseren op een glijdende schaal zit, iets wat ook de bloeiende handel in hondenproducten toont. Volgens Endenburg praat 95 procent van de hondeneigenaren tegen de hond, maar dat is toch nog wel iets anders dan je hond vier laarsjes en een zuidwester aantrekken voor een wandeling of een verjaardagsfeestje organiseren voor je viervoeter.
Of een aanwezigheid op sociale media voor je hond cultiveren. Want niet alleen in ons dagelijks leven spelen de honden mee, ook online krijgt de hond een mensenstatus. Mensen posten niet alleen veel over hun huisdier – wat niets nieuws is: internet bestond in zijn begindagen voor een bizar groot deel uit kattenfilmpjes – maar steeds vaker posten socialemediagebruikers ook námens hun hond. Hele day in the life-video’s worden opgenomen vanuit het perspectief van de hond, inclusief ondertiteling van de honds ‘gedachten’, en sommige baasjes gaan zelfs zover dat ze een account voor hun hond aanmaken of zelfs een carrière als dogfluencer ambiëren voor fikkie, een veld waarin tegenwoordig best aardig geld te verdienen is, want wie moet er anders dat innovatieve merk biologische brokken aanprijzen?
Als een pop
‘Je ziet weleens dat mensen hun hond een beetje als een pop behandelen’, zegt Tonny Rozeboom, die al veertig jaar paraveterinair is. ‘Dat is eigenlijk van alle tijden, maar ik zie wel dat er de afgelopen jaren meer aandacht komt voor het karakter van de hond en de specifieke behoeften van het dier en dat mensen zich ook vaker de “ouder” van de hond noemen en niet de baas.’ Rozeboom denkt dat dat mede te maken heeft met de grote ontwikkelingen in de diergeneeskunde en dierenzorg de afgelopen decennia – we weten meer, dus kunnen we ook met meer dingen rekening houden – maar dat ook de opkomst van sociale media er een rol in speelt. ‘Er komt nu veel meer informatie op je af als baasje’, zegt zij. ‘Daar worden sommige mensen geloof ik wel onzekerder van. Ik zie vaak dat mensen niet meer zomaar durven uit te gaan van het advies van de dierenarts, omdat er ook zoveel informatie online te lezen is, zowel betrouwbaar als minder goed geïnformeerd.’
Drollen oprapen
Of hondeneigenaren nu meer druk voelen om ‘het goed te doen’ als baas, weet Rozeboom niet zeker, maar wel ziet ze dat moderne hondeneigenaren, zeker in welvarender gebieden, veel meer in overweging nemen als het op de gezondheid en het geluk van hun dier aankomt. Baasjes letten nu bijvoorbeeld veel beter op wat voor voer ze hun hond geven en of dat eigenlijk wel gezonder is dan een paar jaar geleden. ‘Met het oog op zorg blijft een hond natuurlijk altijd een soort kind, of eigenlijk een baby. Die gaat niet op een gegeven moment het huis uit omdat-ie nu wel voor zichzelf kan zorgen. Dat maakt hem ook afhankelijk en dus kwetsbaar’, verklaart zij.
Bovendien is een hond een ‘zorgliefde’, vertelt Rozeboom. Iets, of iemand, waar je voor moet zorgen en waar je dus van houdt. Tja, voor zo’n entiteit wil je toch inderdaad je best doen, ook al kan hij niet praten en moet je altijd zijn drollen oprapen met een zakje? Maar dat we keuze hebben uit een eindeloos aanbod van speelgoed, gespecialiseerde brokken, hondenmode, wellness- en gezondheidsbehandelingen, pedagogische theorieën en spannende gadgets, betekent dat ook dat het leven van de hond er op vooruitgaat?
‘Er zijn wel mooie ontwikkelingen in de diergeneeskunde’, meent Rozeboom. ‘Ik ben bijvoorbeeld erg onder de indruk van sommige nieuwe artrosebehandelingen; die maken veel verschil. En de opkomst van fysio- en hydrotherapie vind ik ook wel positief.’ Maar dat de hond door sommige baasjes als volwaardig gezinslid en daarmee als bijna-mens wordt beschouwd, heeft niet alleen voordelen, merkt Endenburg op. ‘Een hond moet wel zijn natuurlijke gedrag kunnen blijven uitvoeren, anders schieten al die extraatjes hun doel voorbij.’ En dat natuurlijke gedrag bestaat uit rennen, snuffelen, omgaan met soortgenoten en rusten wanneer het dier dat nodig heeft. Een leuk kostuum aangetrokken krijgen zullen veel honden misschien niet vervelend vinden, maar of ze er nou lol aan beleven, is nog maar de vraag. Daarbij hebben honden behoefte aan zowel fysieke als mentale stimulatie en ziet die er echt anders uit dan bij mensen.
‘Eigenaren realiseren zich niet altijd wat voor rastypische behoeften hun hond heeft’, vertelt Rozeboom. ‘Met een jachthond moet je bijvoorbeeld flink aan het werk, want als zo’n hond geen uitlaatklep heeft, wordt hij vervelend. Honden hebben behoefte aan uitdagingen die bij ze passen.’ En dat soort uitdagingen bestaan eerder uit speur- en apporteerwerk in het bos of het park dan TikTok-taste tests en modeshows. Of onze Bertus uiteindelijk gelukkiger is doordat wij dagelijks zijn tanden poetsen, hij ‘de juiste’ voeding krijgt en wij naar ‘de verantwoorde’ puppycursus zijn geweest valt nog maar te bezien. Dat zullen we waarschijnlijk nooit weten. Toch vinden mijn vriend en ik het fijn dat we dat in ieder geval ‘goed’ gedaan hebben als de ‘ouders’ van Bertus. Die mini-UGGs vinden we alleen wel veel te duur. Die aanschaf bewaren we denk ik voor een échte baby.
Kader: Vier opvallende dogfluencers
– ChilliThePekePug Deze ‘pekepug’ (kruising van een pekinees en een mopshond) verovert in hoog tempo het internet met zijn verkleedpartijtjes en bizarre fantasieën over het uitvoeren van misdaden, het beginnen van een sekte en algehele werelddominantie. (1 miljoen volgers op TikTok)
– Tunameltsmyheart Tuna is een Chiweenie (chihuahua-teckelkruising) van middelbare leeftijd met ’s werelds meest indrukwekkende overbeet en een grote liefde voor verkleden. Naast zijn primaire Instagramaccount, dat meer dan 2 miljoen volgers heeft, heeft Tuna ook @thetravelingtuna, waar je zijn reisavonturen kan zien.
– Mayapolarbear Maya is een Samoyed en deelt haar account met haar zusje Michi het asielhondje. Maya en Michi doen graag ‘taste tests’ en proberen populaire lifehacks uit. (2,7 miljoen abonnees op YouTube)
– Tuckerbudzyn Tucker is een golden retriever met wel 5,4 miljoen abonnees op YouTube. Samen met zijn ‘ouders’ doet hij spannende challenges en beantwoordt hij vragen van kijkers met behulp van twee buttons, die ja en nee zeggen.