Dit artikel stond op 22 april 2023 in het FD Persoonlijk.
Een relatie op afstand vraagt veel van geliefden. ‘Hoe moeilijk het ook was, ik heb het nooit uit willen maken.’
‘Kort na onze bruiloft zei een vriendin van me: “Goh, wat leuk dat jullie zo’n echte ‘eerste dans’ hebben gedaan – hadden jullie dat ingestudeerd?” Daar moest ik hardop om lachen. “Nee, natuurlijk niet”, was mijn antwoord. “Jan Willem en ik zien elkaar bijna nooit.”’ Laura Tack (29, ecoloog) moet er weer om grinniken.
‘Laura heeft onze bruiloft vrijwel in haar eentje moeten organiseren’, geeft Jan Willem van Wijnbergen (30, arts) toe. ‘Vanuit Boston kon ik maar weinig betekenen.’ Tack: ‘Ik kreeg wel hulp van familieleden, maar toen heb ik dat tijdsverschil flink gemerkt. Het was op dat moment echt heel onhandig. Alle communicatie over de bruiloft moest via mij. We hadden maar kort de tijd om iets te plannen en soms wil je gewoon even snel iets overleggen en dat kan dan niet.’
Het grootste deel van hun verkering, hun hele verloving en zelfs het eerste deel van hun huwelijk hadden Tack en Van Wijnbergen een langeafstandsrelatie. Ze woonden op verschillende continenten, bijna zesduizend kilometer van elkaar verwijderd.
Ze zijn niet de enigen met een dergelijke liefdesrelatie, hoewel niet wordt bijgehouden hoeveel mensen een relatie op afstand hebben. Wel is het aantal personen bekend dat Nederland verlaat. Volgens het CBS schommelt dit aantal tussen de 150.000 en 200.000 op jaarbasis. Ongeveer dubbel zo veel mensen immigreren hiernaartoe. In deze migratiecijfers zit al jaren een stabiele stijgende lijn (met een dip in coronajaren 2020 en 2021). Al deze bewegingen Nederland in en uit hebben invloed op onze sociale levens en liefdesrelaties.
Buitenlandplannen
Wanneer Tack en Van Wijnbergen elkaar in het najaar van 2017 leren kennen, is geen van beiden echt op zoek naar de liefde. Tack weet op dat moment al dat ze de komende lente voor een halfjaar naar Bonaire zal vertrekken voor een stage, en ook Van Wijnbergen heeft buitenlandplannen. ‘Een relatie was niet per se part of the plan’, vertelt Van Wijnbergen vijf en een half jaar later in hun statige jarentwintigwoning in Utrecht. Maar allebei wisten ze al snel: dit is toch wel heel erg leuk …
En dus volgen er jaren van grote afstand overbruggen. Eerst vertrekt Tack naar Bonaire, waar Van Wijnbergen haar twee maanden later opzoekt, om vervolgens zelf door te vliegen naar Boston voor een groot onderzoek in het lab van Massachusetts General Hospital. ‘We hebben heel even in dezelfde tijdzone gezeten, toen Laura nog op Bonaire was en ik net in Boston, maar een aanzienlijk deel van onze relatie tot nu toe hebben we met zes uur tijdsverschil geleefd’, rekent Van Wijnbergen uit.
Sinds kort moeten ook Eline Elstgeest (31, adviseur informatiebeveiliging en privacy) en Arre Zuurmond (28, adviseur informatiebeveiliging en IT operations) omgaan met de uitdagingen van een relatie in twee tijdszones. ‘Toen Arre een aanvraag kreeg voor een grote klus op Sint Maarten, dacht ik vooral: wat een mooie kans voor hem’, vertelt Elstgeest. ‘Ik had niet de neiging om hem te vragen hier bij mij in Den Haag te blijven. Ik wist dat hij graag nog eens een tijd in het buitenland wilde werken, dat gun je iemand dan toch?’
Zuurmond knikt. Hij knijpt een beetje met zijn ogen in de felle Caraïbische zon, die ook hier in Nederland, aan de andere kant van de verbinding, van het beeldscherm afstraalt. ‘Eline was inderdaad vooral blij voor mij’, zegt hij. ‘Dat maakte het voor mij allemaal nog leuker, deze kans. Maar dat maakt de afstand niet per se makkelijk natuurlijk. We zijn nu twee en een halve week onderweg en ik wist niet dat je iemand zó kan missen – en we moeten nog tot het einde van het jaar.’
Voor Elstgeest en Zuurmond kwam hun langeafstandsetappe pas na zo’n drie en een half jaar samen zijn en samenwonen, maar net als Tack en Van Wijnbergen zijn zij ambitieuze professionals, die voor hun werk op een bepaalde plek moeten zijn. ‘Toen Sint Maarten ter sprake kwam, begon ik net aan een nieuwe baan’, vertelt Elstgeest. ‘Ik ga Arre natuurlijk opzoeken en ook even remote werken daar, maar ik weet van mezelf dat ik graag op kantoor werk om live met mijn collega’s te overleggen. En dat kantoor is in Nederland.’
24 uursmaatschappij
Bovendien leven Elstgeest en Zuurmond nu, net als Tack en Van Wijnbergen, in de eerste jaren van hun relatie, met een flink tijdsverschil: zes uur. ‘Ons leven voegt zich steeds meer naar de 24 uursmaatschappij’, merkt Joke Meijer, hoogleraar neurofysiologie en expert op het gebied van de biologische klok, daarover op. En de toename in hoe vaak we contact hebben met mensen in een andere tijdzone, zowel in de privésfeer als professioneel (denk aan internationale handel, of digitale nomaden die vanuit een ver buitenland voor een Nederlands bedrijf werken), draagt daaraan bij.
‘Mensen hebben van nature een slaap-en-waakritme dat gestuurd wordt door de biologische klok in de hersenen’, legt Meijer uit. Kort gezegd: als het licht is zijn we actief en als het donker is rusten en slapen we. ‘Vrijwel alle processen in het menselijk lichaam hebben een 24 uursritme. Daardoor zijn we overdag optimaal in staat om actief te zijn en taken uit te voeren. Ons prestatievermogen is dan ook beter.’
Als we te veel afwijken van ons natuurlijke dag-nachtritme, heeft dat nadelige gevolgen. ‘Sterker, als je nagaat wanneer grote ongelukken die zijn ontstaan door “menselijk falen” plaats hebben gevonden, bijvoorbeeld de kernramp in Tsjernobyl of het recente treinongeluk in Griekenland, zie je dat die bijna altijd ’s nachts gebeuren.’
Eenzaamheid
Een langeafstandsrelatie zal vast niet dergelijke desastreuze gevolgen hebben, maar het voorbeeld van Meijer geeft wel aan hoe een verstoring van ons gebruikelijke ritme invloed heeft op ons functioneren. Daarbij heeft ons slaap-en-waakritme ook invloed op waar we behoefte aan hebben op verschillende momenten van de dag, legt ze uit. ‘Meestal heb je in de avond, wanneer het langzaam donker begint te worden, wat meer behoefte om te praten. Op dat moment van de dag ervaar je de warmte en de gezelligheid meer dan bijvoorbeeld in de ochtend, wanneer je juist wat nuchterder afgesteld staat. De meeste mensen voelen wat later op de dag en ’s avonds meer ruimte voor het emotionele, dan zoeken ze gezelligheid op.’
Relatietherapeut Joey Steur van Praktijk de Liefde, in Amsterdam, benadrukt dat bij mensen die door de afstand geen fysieke relatie kunnen aanhouden, de focus verschuift naar het emotionele. ‘Alles wat je normaliter lichamelijk zou uitdrukken, even een knuffel, iemand naar je toe trekken om te troosten, moet je op afstand in woorden vatten.’
Zelf als je daar rekening mee houdt, kan het best lastig zijn als jij net uit je werk komt en je partner net naar bed gaat of al slaapt, weet ook Zuurmond. ‘Zes uur ’s avonds is voor mij echt een soort omslagpunt. Dan merk ik dat Eline en mijn vrienden en familie in Nederland een voor een offline gaan om te gaan slapen. Dat maakt de avonden soms wel een beetje saai, ja.’
Zeker de eerste dagen op Sint Maarten waren daardoor best zwaar. ‘Je komt toch in je eentje aan in een nieuwe omgeving, er komt veel op je af, alles is opeens anders – toen voelde ik me wel even heel alleen.’
Iets wat ook Van Wijnbergen heeft ervaren. ‘De avonden konden zeker wel eenzaam worden. Soms belde Laura mij dan bijvoorbeeld als ze terugfietste van het uitgaan, maar dan was het bij mij meestal pas zeven uur ’s avonds. Haar niet zomaar ’s avonds laat nog even kunnen bellen, voelde soms wel als een gemis.’
Je ontkomt er eigenlijk niet aan om een beetje te sjoemelen met je bedtijd als je contact wil houden met je geliefde aan de andere kant van de wereld. ‘Zo’n verstoring van je 24 uursritme en je slaap is uiteraard niet gezond, maar soms kan het gewoon niet anders’, vindt ook Meijer. ‘Als je midden in de nacht moet bellen, dan kun je dat het beste doen bij zo min mogelijk licht, dat is beter voor je melatonineaanmaak.’
Gepuzzel
Relatietherapeut Steur raadt aan om na te denken over wat er wél mogelijk is en niet te veel focus te leggen op wat je níét kunt doen samen. ‘Stel dat je met een tijdsverschil zit en de ene partner is ’s avonds eenzaam doordat de ander dan al ligt te slapen en niet kan bellen, dan kan die partner misschien wel een lief berichtje of een voicememo achterlaten voor dat moment.’
Toch aarzelen beide langeafstandsstellen niet om te zeggen dat hun relatie het eindeloze rekenen in tijdsverschillen, het gepuzzel met waak-en-slaapritmes en de korte nachten waard is (geweest). ‘Hoe moeilijk het soms ook was, ik heb het nooit uit willen maken’, zegt Tack. ‘Het is eigenlijk dankzij corona dat Jan Willem weer terug naar Nederland kwam, maar als dat niet was gebeurd, was ik uiteindelijk naar Boston vertrokken. Als het nodig is vind je wel een weg samen, maar samen in één huis bevalt ons toch het best.’
Hoewel meedenken en meebewegen met je partner belangrijk is, vindt Steur dat je vooral niet uit het oog moet verliezen wat jij zelf eigenlijk wilt. ‘Als jouw partner een baanaanbod krijgt in het buitenland, ga dan bij jezelf na: wat wil jij? Wil je mee, of zie je dat eigenlijk niet zitten? Om je liefdesrelatie te onderhouden, heb je ook een goede relatie met jezelf nodig.’